Welke rechter is bevoegd onder het internationaal privaatrecht: de rechtsbronnen
Voor de vraag welke rechter bevoegd is in het internationaal privaatrecht, gelden er verschillende rechtsbronnen die een verschillende rangorde kennen. Zo gelden er rechtsbronnen op EU- (of supranationaal) niveau, bronnen van de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht en bronnen uit het nationale recht.
Wilt u een vrijblijvende kostenopgave ontvangen?
De voor internationale bevoegdheid belangrijkste regelingen in de praktijk komen bijna allemaal uit de hoek van de EU. In de vorm van verordeningen heeft de EU-wetgever een heel aantal onderwerpen geregeld:
- Internationale burgerlijke- en handelszaken: Brussel Ibis verordening (EEX verordening);
- Internationale echtscheiding en ouderlijke verantwoordelijkheid: Brussel IIbis verordening;
- Internationale kinderalimentatie en partneralimentatie: Alimentatieverordening;
- Internationaal huwelijksvermogensrecht: Huwelijksvermogensrechtverordening;
- Internationaal partnerschapsvermogensrecht: de Partnerschapsverordening;
- Internationaal erfrecht: Erfrechtverordening;
- Insolventieverordening;
- Verdrag van Lugano.
De Haagse Conferentie heeft speciaal voor exclusieve forumkeuzes het Haags Forumkeuzeverdrag uit 2005 ontwikkeld. Dit Forumkeuzeverdrag is voor Nederland enkel van belang in de relatie tot het Verenigd Koninkrijk, Mexico, Montenegro en Singapore.
Indien bovenstaande rechtsbronnen niet van toepassing zijn op uw casus, valt u terug op onze nationale regels inzake de internationale bevoegdheid: artikel 1 tot en met 14 Rechtsvordering.
De internationaal bevoegde rechter en algemene uitgangspunten en leerstukken
- De internationaal bevoegde rechter en het forum rei beginsel
Ten aanzien van het vraagstuk naar welke rechter bevoegd is in het internationaal privaatrecht, geldt als uitgangspunt het forum rei beginsel. Op grond van dit beginsel is de rechter internationaal bevoegd van de staat van de woonplaats van de verweerder. Het forum rei beginsel is internationaal aanvaard en het wordt in het algemeen gezien als het natuurlijke forum. Het forum rei is ook standaard opgenomen in internationaal privaatrechtelijke EU verordeningen en Boek 10 BW.
Tegenover het forum rei staat de bevoegdheidsgrond die is gebaseerd op het ‘forum actoris’. Dit houdt in dat de rechter internationale bevoegdheid kan aannemen van de staat van de woonplaats van de eiser. Dit forum is verre van internationaal aanvaard en in het algemeen wordt dit forum gezien als ‘exorbitant’. In de EU-verordeningen komt dit forum dan ook nauwelijks voor.
- De internationaal bevoegde rechter en aanvullende bevoegde rechters
Naast de internationaal bevoegde rechter op grond van het forum rei beginsel, kunnen er ten aanzien van sommige categorieën ook andere rechters internationaal bevoegd zijn om kennis te nemen van een geschil. Het hangt van de casus af welke rechters internationaal bevoegd kunnen zijn.
Zo geldt voor een internationale onrechtmatige daad dat, naast de rechter van de woonplaats van de verweerder, de rechter bevoegd is van de plaats waar het schade brengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen.
- De internationaal bevoegde rechters en het gelijktijdig aanhangig maken van dezelfde of samenhangende vorderingen
In het geval er meerdere rechters internationaal bevoegd zijn ten aanzien van dezelfde zaak, dreigt het gevaar van tegenstrijdige beslissingen. In het internationale bevoegdheidsrecht kunnen verschillende technieken worden gebruikt om dit tegen te gaan:
- Ingeval het gaat om dezelfde vorderingen die gelijktijdig bij verschillende rechters aanhangig worden gemaakt, kan een ‘litispendentie’-regel uitkomst bieden. Een dergelijke regel kan bepalen dat de rechter bij wie de zaak het laatst is aangebracht, zijn uitspraak ambtshalve dient aan te houden totdat de bevoegdheid van de eerst geadieerde rechter vaststaat. Indien deze eerste rechter bevoegd is, dan verklaart de tweede rechter zich ambtshalve onbevoegd. Een dergelijke regeling wordt gehanteerd in de Brussel Ibis verordening (EEX verordening);
- Ingeval het gaat om samenhangende vorderingen die gelijktijdig bij verschillende rechters aanhangig worden gemaakt, kan een ‘connexiteit’-regel uitkomst bieden. Een dergelijke regel kan bepalen dat de laatst geadieerde rechter zijn of haar uitspraak aanhoudt, of op verzoek van partijen, overgaat tot verwijzing. Een dergelijke regel wordt eveneens gebruikt in de Brussel Ibis verordening (EEX verordening).
- De internationaal bevoegde rechter en de forumkeuze
In sommige gevallen is het ook mogelijk om een forumkeuze te maken (vooraf, tijdens of na het rijzen van het geschil). Dit betekent dat partijen zelf een keuze maken welke rechter in het internationaal privaatrecht bevoegd is kennis te nemen van het geschil. De voorwaarden waaraan een forumkeuze moet voldoen leest u hier.
Persoonlijk contact
Het IJI heeft een kleinschalig karakter. Dit betekent dat u steeds persoonlijk contact heeft met een vaste medewerker en dat de lijnen kort zijn, zodat we snel kunnen schakelen.
Wereldwijd netwerk
Wij beschikken over een wereldwijd netwerk van juridische experts uit de wetenschap en praktijk. Dit netwerk kunnen wij direct inschakelen wanneer uw zaak daarom vraagt.
Up-to-date expertise
Wij hebben sterke banden met de rechtswetenschap en nemen actief deel aan het wetenschappelijke debat via onderzoeksprojecten en publicaties. We zijn daardoor goed op de hoogte van de laatste ontwikkelingen inzake het internationaal privaatrecht en buitenlands recht.
Onafhankelijk advies
Als vaste deskundige van de Rechtspraak, geven wij enkel onafhankelijk advies. Onze rapporten zijn daarom goed te gebruiken ter onderbouwing van een rechterlijk oordeel, als basis voor een notariële akte of voor de onderbouwing van een processtuk.
Schakel ons in voor deskundig en onafhankelijk advies
Het IJI geeft sinds 1918 deskundig en onafhankelijk advies over zaken omtrent internationaal privaatrecht en buitenlands recht, bijvoorbeeld over welke rechter bevoegd is op grond van de regels van het internationaal privaatrecht. Wenst u juridisch advies over zaken die te maken hebben met de internationale bevoegdheid van rechters? Dien dan vrijblijvend uw adviesaanvraag in via het aanvraagformulier of via e-mail (info@iji.nl). Uiterlijk binnen twee weken ontvangt u van ons een ruim onderbouwd en praktisch rapport. Als u eenvoudige vragen heeft, bent u welkom om telefonisch contact met ons op te nemen via 070 22 108 60 of via de chatbox, zodat wij u direct kunnen helpen.
Wat onze cliënten over ons zeggen
Advocaat mr. Tim de Greve, partner bij Stibbe.
Ik schakel het IJI regelmatig in bij zaken waarin IPR-aspecten een rol spelen. Het bestaat al 100 jaar en kan dus bogen op een lange geschiedenis en ervaring. Er zijn vooraanstaande mensen aan verbonden. Niet in de laatste plaats de heer Strikwerda. Ze denken met je mee, begrijpen meteen de vraag waar je mee zit en dragen oplossingsrichtingen aan. Ze hebben de goede connecties in binnen- en buitenland om vragen binnen een redelijke termijn te beantwoorden. Los daarvan is het heel prettig samenwerken met de mensen van het IJI.
Advocaat mr. Leushuis, Leushuis Advocaten
Ik heb als advocaat een normale rechtspraktijk en wordt zelden geconfronteerd met internationale aspecten. Om voor internationale dossiers het ipr uit te moeten zoeken is niet te doen. In deze tijd heb je daarvoor echt een ipr deskundige nodig. De kwaliteit van IJI rapporten vind ik echt een 10 waard. Ik ontvang heel gedegen rapporten waar ik heel blij mee ben en de cliënten ook. De snelheid van de dienstverlening is ook heel goed en is telkens eigenlijk nog sneller dan ik had verwacht. Ook fijn was dat het contact met de IJI werknemers heel plezierig is. Ik ben blij dat het instituut bestaat en de advocatuur behulpzaam kan zijn.
Advocaat mr. Ria van Seventer, Meesters aan de Maas Advocaten
Ons advocatenkantoor is gevestigd in Rotterdam, een stad met meer dan 170 nationaliteiten, en daarom moeten we regelmatig om advies vragen aan het Internationaal Juridisch Instituut. Ik heb bijvoorbeeld te maken gehad met de erkenning van een kind door een Italiaan, waarop Italiaans recht moet worden toegepast. Ik spreek geen Italiaans dus ik kan dat niet zelf. Ik heb ook geen toegang tot de bronnen en het Internationaal Juridisch Instituut heeft dat wel.
Notaris Bernard Kapma, BK Notarissen
In mijn praktijk komen steeds meer zaken voor met een internationaal aspect. Gelukkig zorgen de Europese Verordeningen voor erfrecht en huwelijksvermogensrecht voor meer duidelijkheid, maar toch zijn er nog veel zaken waar je niet zeker weet hoe het zit, welk recht van toepassing is of dat je een oplossing die in Nederland heel praktisch lijkt, wel goed uitgevoerd kan worden of de beoogde gevolgen heeft in een ander land.
Ik vraag dan vaak advies bij het IJI en wat me opvalt is dat het vaak toch net anders zit dan je zelf vooraf had gedacht. Een schriftelijk advies van een expert in je dossier geeft ook rust en zekerheid. Je kunt dan altijd laten zien dat je niet zomaar zelf wat hebt bedacht, maar als een redelijk bekwaam en redelijk handelend beroepsbeoefenaar te werk bent gegaan.